- αραχίδα
- Φυτό γνωστό με την επιστημονική ονομασία α. η υπόγεια. Είναι ετήσιο ποώδες φυτό της οικογένειας των ψυχανθών ή παπιλιονιδών και παράγει ξηρούς καρπούς που περιέχουν ένα ή περισσότερα εδώδιμα σπέρματα, γνωστά με την ονομασία αράπικα φιστίκια.
Η α. είναι ιθαγενής της Νότιας Αμερικής και κυρίως της Βραζιλίας. Έχει βλαστούς όρθιους ή πεσμένους κάτω, κυρίως πολύκλαδους, φύλλα επαλλάσσοντα, τα οποία αποτελούνται από δύο ζεύγη ωοειδών φυλλαρίων·τα άνθη της είναι μασχαλιαία, ψυχοειδή, κίτρινα. Ο καρπός της είναι λοβός αδιάρρηκτος, επιμήκης, κυλινδρόμορφος με μία έως τρεις συσφίγξεις, στρογγυλωπός στα δύο άκρα και έχει το χρώμα του άχυρου ή του χώματος· περιέχει από ένα έως τέσσερα ωοειδή σπέρματα, τα οποία περιβάλλονται από μια λεπτή κοκκινωπή φλούδα. Οι καρποί της α. ωριμάζουν κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, όπου τους σπρώχνει να μπουν ο μακρύς ποδίσκος που λυγίζει προς το έδαφος, μετά τη γονιμοποίηση των ωαρίων και τον σχηματισμό του καρπού.
Τα σπέρματα της α. περιέχουν (σε υψηλό ποσοστό, 40-50%) λάδι που χρησιμοποιείται αντί για ελαιόλαδο· από αυτό παρασκευάζουν και ένα είδος βουτύρου. Τα στερεά υπολείμματα της επεξεργασίας (πίτες) αποτελούν καλή ζωοτροφή. Τα ίδια σπέρματα, ελαφρά καβουρδισμένα, τρώγονται ως ξηροί καρποί και χρησιμοποιούνται για την παρασκευή γλυκισμάτων και ενός υποκατάστατου του κακάο. Εξαιτίας της ευρείας χρήσης της, η α. καλλιεργείται ευρύτατα σε χώρες με θερμό ή εύκρατο κλίμα.
Στην Ελλάδα άρχισε να καλλιεργείται στην περιοχή της Καλαμάτας (περ. 1915) από έναν μετανάστη της Αμερικής. Μετά το 1925, και έπειτα από επιτυχείς δοκιμές σε κρατικά αγροκήπια, άρχισε να διαδίδεται η καλλιέργειά της στις παράλιες περιοχές της Πελοποννήσου και της Κρήτης.
Ευδοκιμεί σε εδάφη αμμοασβεστοαργιλώδη, βαθιά και αφράτα που αρδεύονται καλά. Σπέρνεται τον Απρίλιο και συγκομίζεται τον Σεπτέμβριο.
Οικονομία.Η α. καλλιεργείται τόσο σε τροπικές και υποτροπικές ζώνες όσο και σε εύκρατες. Στις τελευταίες όμως, η βιολογική περίοδος βλάστησης υπερβαίνει τις 150 μέρες, ενώ στις θερμότερες κυμαίνεται μεταξύ τριών και τεσσάρων μηνών· η καλλιέργεια της α. περιορίζεται σήμερα σε μια λωρίδα που κυμαίνεται ανάμεσα σε 45° βόρειο πλάτος και 30° νότιο πλάτος. Κυριότεροι παραγωγοί είναι η Ινδία, η Κίνα, οι ΗΠΑ, η Νιγηρία, και ακολουθούν η Βραζιλία, η Ινδονησία, η Ένωση της Μυανμάρ, η Αργεντινή, το Σουδάν, η Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής και η Ουγκάντα.
Η αραχίδα είναι ψυχανθές με μεγάλη θρεπτική αξία, καθώς από τους καρπούς της εξάγεται εδώδιμο λάδι. Στο σχέδιο, αριστερά, φαίνεται το φαινόμενο της γεωκαρπίας, δηλαδή η ωρίμανση του καρπού μέσα στο χώμα.
* * *κ. αραχίς (-ίδος), ηφυτό που ανήκει στην οικογένεια των ελλοβοκάρπων (ένα είδος της παράγει τα σουδάνια ή αράπικα φιστίκια).
Dictionary of Greek. 2013.